Lazarowa Stanisława z Rudowskich 28.09.1892 - 6.05.1975
Rodzicami Stanisławy byli Julian Władysław Rudowski (najstarszy z 17. dzieci Szymona Rudowskiego i Katarzyny z Kalksteinów z Rumoki) i Wacława Kazimiera z Żórawskich.
Stanisława Rudowska urodziła się 28 września 1892 r. w Rosji w Marino pod Kurskiem gdzie inż. Julian Rudowski - absolwent Instytutu Putiejnego w Petersburgu, pracował przy budowie linii kolejowej Kursk – Charków.
Po kilkunastu latach rodzina powróciła na teren Polski, gdzie Julian Rudowski budował łódzki węzeł kolejowy. Stanisława rozpoczęła naukę w gimnazjum Pauliny Hewelke w Warszawie, uzyskując świadectwo dojrzałości w 1909 r.
Tego samego roku Wacława Rudowska opuściła męża i wraz z wszystkimi dziećmi wyjechała na stałe do Paryża.
W listopadzie 1909 r. Stanisława Rudowska rozpoczęła studia językowe na Sorbonie a w 1912 r. uzyskała Diplome d’Etudes Universitaires. Podjęła również studia muzyczne, które ukończyła w lipcu 1913 r.
We wrześniu 1913 r. odwiedziła ojca pracującego na Syberii w okolicach Nowonikołajewska (obecny Nowosybirsk).
Podczas pierwszej wojny światowej przygotowywała rozprawę doktorską , otrzymując w grudniu 1915 r. stopień doktora Uniwersytetu Paryskiego.
Działała w biurze Opieki Społecznej, zabiegając o uwolnienie Polaków osadzonych w obozach jenieckich. Przez jakiś czas była sanitariuszką w szpitalu dla niewidomych w Paryżu a w latach 1916- 1919 pracowała zarobkowo jako bibliotekarka w fabryce amunicji Citroena.
Podczas wojny straciła brata Juliana, który zginął jako lotnik francuski 24 stycznia 1917 r. Po wojnie Stanisława postanowiła powrócić do Polski, rozstając się z matką Wacławą i dwojgiem rodzeństwa pozostałym w Paryżu.
W listopadzie 1919 r. zaczęła pracować jako nauczycielka francuskiego w gimnazjum w Hrubieszowie a w 1920 r. przeniosła się do Zgierza do pracy w państwowym Gimnazjum im. Stanisława Staszica.
Wkrótce potem 31 grudnia 1920 r. poślubiła profesora tego Gimnazjum - Zygmunta Lazara (syna Michała Lazara i Karoliny z Sabarów ze Lwowa), przyjmując nazwisko męża.
Pobyt w Zgierzu przyniósł dalsze zmiany w rodzinie Stanisławy Lazarowej. Tam urodzili się jej dwaj synowie : Julian Michał – 20 marca 1923 r. i Witold Andrzej - 27 marca 1927 r. W tym czasie umiera jej ojciec Julian Rudowski – 8 lutego 1924 r., a niedługo potem jej matka Wacława Rudowska – 6 listopada 1926 r. W 1926 r. Zygmunt Lazar został mianowany dyrektorem Gimnazjum w Zgierzu.
Okres w Zgierzu to lata intensywnej pracy zawodowej i społecznej Stanisławy Lazarowej.
W Gimnazjum uczyła języka francuskiego i pełniła funkcję „generalnej wychowawczyni”, opiekowała się drużynami harcerskimi, stworzyła świetlicę harcerską, organizowała bibliotekę, działała w komisji Kuratorium Łódzkiego, była członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego, była współzałożycielką i przewodniczącą Towarzystwa Kolonii Letnich dla dzieci szkolnych oraz wieloletnim skarbnikiem Polskiego Czerwonego Krzyża – za co otrzymała Medal PCK w 1936 r. W roku 1934 za swoją pracę wychowawczą i dydaktyczną została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi.
Z dniem 1 sierpnia 1935 r. Stanisława Lazarowa została dyrektorką Gimnazjum i Liceum im. Orzeszkowej w Łodzi oraz wiceprzewodniczącą Stowarzyszenia Dyrektorów Szkół Prywatnych.
Po śmierci męża , zmarłego przedwcześnie 23 sierpnia 1935 r. , Stanisława Lazarowa przeniosła się z synami do Łodzi, pracując tam do zamknięcia polskich szkół przez Niemców w końcu 1939 r.
W okresie od 1 lutego 1939 r. do sierpnia 1942 r. przebywała z synami w Mzurowie u Świderskich, gdzie prowadziła tajne nauczanie. Następnie przeniosła się do Warszawy, ucząc do wybuchu Powstania Warszawskiego na tajnych kompletach Gimnazjum im. Ziemi Mazowieckiej.
W listopadzie 1943 został aresztowany przez Niemców jej 16-letni syn Witold, który osadzony na Pawiaku zaginął bez wieści. Starszy syn Julian poległ w Powstaniu na Starówce 23 sierpnia 1944 r. w wieku 21 lat.
Stanisława Lazarowa po tej tragedii i po upadku Powstania trafiła ponownie do Mzurowa a po zakończeniu okupacji niemieckiej powróciła do Łodzi. Pracowała tam jako nauczycielka gimnazjum, prowadząc jednocześnie zajęcia dydaktyczne na Uniwersytecie. Od 1 lipca 1946 r. pracowała jako adiunkt Katedry Filologii Romańskiej a od 1 września 1951 r. jako lektor Uniwersytetu Łódzkiego. Wykładała w Wyższej Szkole Ekonomicznej, w Akademii Medycznej oraz prowadziła lektorat w Szkole Aktorskiej. Poza pracą dydaktyczną napisała skrypt z gramatyki francuskiej (1949), współpracowała przy pierwszym wydaniu Słownika francusko-polskiego (1968), dokonywała licznych przekładów dzieł naukowych m.in. dla PWN i Ossolineum oraz robiła tłumaczenia naukowe dla Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Geografii i dla Uniwersytetu.
Od 1954 r. do przejścia na emeryturę w 1967 r. była lektorem Studium Języków Obcych Uniwersytetu Łódzkiego. W Instytucie Francuskim zorganizowana została uroczystość z okazji 30-lecia jej pracy zawodowej.
Przez lata bardzo ofiarnie pomagała wielu ludziom znajdujących się w trudnej sytuacji osobistej i materialnej , wspierając zwłaszcza bliższych i dalszych krewnych naszej rodziny.
Na emeryturze do końca życia udzielała lekcji języka francuskiego, które cieszyły się wielkim powodzeniem. Zmarła w wieku 82 lat w dniu 6 maja 1975 r. w Łodzi, gdzie spoczęła na Cmentarzu Katolickim Na Dołach.
Źródła:
1. Kazimierz Kupisz „W służbie łódzkiego szkolnictwa – wspomnienie o dr Stanisławie Lazarowej” Acta Universitatis Lodziensis, Folia Literaria 30, 1991 r.
2. Wanda Bojanowska-Oleńska „Historia naszej rodziny”.
Kolegium redakcyjne: Antoni Wojtulewicz i Marek Mariusz Mysiakowski. Redaktor wydania Marek Mariusz Mysiakowski. Prawa autorskie Antoni Wojtulewicz 2009, Druk i oprawa Magdruk, Warszawa 2009.
2.„Echo Łódzkie” Wieczorne Nr 257 z 5 listopada 1926, str. 1 wzmianka o mianowaniu Zygmunta Lazara dyrektorem Gimnazjum w Zgierzu (z fotografią Z. Lazara).
3. Kurier Łódzki nr 50 z 7 grudnia 1930, Uroczystość złożenia przyrzeczenia harcerskiego przez uczennice Gimnazjum Państwowego im. S. Staszica w Zgierzu.
4. „Echo” Łódź Rok VII nr 63 z 5 marca 1931 - „Brawo Harcerze. Otwarcie świetlicy w Zgierzu”.
5. Głos Poranny nr 78, Łódź marzec 1934, „Wczorajsze uroczystości imieninowe w Łodzi. P. woj. Hauke-Nowak udekorował zasłużonych obywateli Polonią Restitutą i Krzyżami Zasługi”.
6. „Republika” Łódź, 21 maja 1936 - Ogłoszenie Gimnazjum Żeńskiego i Prywatnej Szkoły Powszechnej im. Elizy Orzeszkowej.
7. Informacje uzyskane od Maliny-Marii Bojanowskiej w maju 2014.
8. Fotografia ze zbiorów rodzinnych Andrzeja Zawadzkiego.